Przejdź do treści strony

Nauka za granicą | Studia bez tajemnic

Jak napisać referencję?

 

Jaka jest różnica pomiędzy studiami undergraduate a graduate?
Studia undergraduate trwają 4 lata, są odpowiednikiem studiów licencjackich w Polsce. Studia graduate to amerykański odpowiednik studiów doktoranckich; studia magisterskie robi się po drodze do doktoranckich; w Stanach jest niewiele programów, które kończą się na tytule magistra: albo kończy się edukację na stopniu licencjatu, albo studia doktorackie. Do tego, w ramach studiów graduate istnieją również tzw. professional schools: studia prawnicze (law school), biznesowe (business school), medyczne (med school), dentystyczne itp.

Na początek

Dlaczego mam pisać referencję samodzielnie?
Jeśli któryś z twoich referentów pochodzi z Europy Wschodniej istnieje szansa, że poprosi cię on o samodzielne napisanie swojej rekomendacji, którą referent później sprawdzi i podpisze. Praktyka ta jest niestety bardzo rozpowszechniona w Polsce (tam miałem z nią osobiście styczność) i wielu innych krajach, w których starsza kadra profesorska i nauczycielska nie posługuje się biegle językiem angielskim.

Oprócz nieznajomości języka, czasami takie zachowanie może wynikać z braku zainteresowania profesora twoją osobą lub brakiem informacji na twój temat, co jest naturalne, jeśli faktycznie nie mieliście okazji współpracować razem. Jeśli jednak jest to twój promotor albo kierownik twojej grupy badawczej, który miał dużo czasu na zaznajomienie się z twoją pracą i możliwościami to takie zachowanie jest skandaliczne i (przynajmniej na zachodnich uniwersytetach) wskazywałoby na brak kompetencji u danego profesora lub nawet o aktywne szkodzenie w początkach kariery studenta.

Pisanie rekomendacji jest uznawane za obowiązek profesora wobec studenta (w końcu ktoś temu profesorowi napisał dobre rekomendacje w swoim czasie) i jest to także element budowy reputacji profesora – jeśli rekomendowani przez niego studenci będą rzeczywiście się sprawdzać to prestiż profesora będzie rosnąć. Tutaj dochodzimy do trzeciej możliwej przyczyny: profesor daje tobie do zrozumienia, że nie będzie w stanie napisać pozytywnej referencji (choć wówczas powinien po prostu odmówić).

Na początek

Jak ma wyglądać referencja?
Jeżeli domyślasz się, że prośba profesora była motywowana brakiem zainteresowania lub brakiem dobrej opinii wtedy dobrym pomysłem byłoby poszukanie innego referenta. Jeśli jednak sądzisz, że przyczyną była słaba znajomość języka lub z jakiegoś powodu nie masz innego wyjścia, wówczas warto wiedzieć jakich zasad trzymać się przy pisaniu referencji, aby nie zabrzmiała ani zanadto krytycznie ani komicznie. I koniecznie musimy pisać referencje z punktu widzenia profesora – tak aby przynajmniej referencja nie wyglądała, że została napisana przez studenta (choć w rzeczywistości rzadko można to ukryć całkowicie).

Przede wszystkim, każda rekomendacja jest pozytywna. Bardzo krytyczna referencja od poważnego profesora może pogrążyć twoje szanse. Jednocześnie referencja nie może brzmieć jak pieśń chwalebna bez żadnych konkretów ponieważ wtedy będzie bezużyteczna (i też może zaszkodzić). Dlatego powinniśmy być konkretni aż do bólu. Za każdym razem kiedy opisujemy jakąś cechę musimy podać przykład kiedy ta cecha się uwidoczniła (zdolności przywódcze – przykład kiedy student był liderem grupy; kreatywne myślenie – rozwiązanie nietrywialnego problemu w zaskakujący sposób). Pamiętajmy, że wszystkie sytuacje muszą być prawdziwe – oczekujemy wszak podpisu profesora. W referencjach warto także wspomnieć o rzeczach wspierających naszą aplikację, ale które nie znalazły miejsca gdzie indziej.

W generalnej większości referencji mowa jest o różnego rodzaju zdolnościach/talentach/osiągnięciach studenta. W tym miejscu musimy posłużyć się konkretnymi przykładami. Przymiotniki 'najlepszy', 'najzdolniejszy' są kompletnie pozbawione sensu do momentu kiedy nie umieścimy ich w kontekście. Dlatego za każdym razem kiedy porównujemy swoje zdolności do innych studentów należy scharakteryzować tę grupę kontrolną. Na przykład kiedy jest mowa o tym, że student poradził sobie najlepiej na zajęciach (np. egzaminach) należy wspomnieć o względnym poziomie innych studentów na wykładzie (np. trzydzieścioro najlepszych studentów na ostatnim roku o szczególnych uzdolnieniach matematycznych) i o poziomie trudności samego wykładu (który rok, poziom można określić podając literaturę, która towarzyszyła wykładowi).

Takie same zasady porównawcze należy zastosować kiedy referent mówi o konkretnych ocenach. Jest to szczególnie ważne, kiedy komisja rekrutacyjna nie będzie wiedzieć co oznacza polska ocena '5' lub co oznacza brytyjskie określenie 'First Class'. Znacznie bardziej zrozumiała będzie informacja, że np. ocenę '5' dostało zaledwie najlepszych 5% osób na roku, którzy zdali egzaminy rozwiązując wszystkie zdania na 90%. Z kolei określeniu 'First Class' może towarzyszyć informacja, że student otrzymał trzeci najwyższy wynik na roku spośród 170 osób.

Jeśli chcemy się pochwalić osiągnięciami pozaszkolnymi (np. konkurs/olimpiada przedmiotowa ale nie zorganizowana przez uniwersytet) to poza samym miejscem/wynikiem, który osiągnęliśmy powinniśmy umieścić ten rezultat w kontekście (patrz paragraf wyżej), a także zamieścić krótką charakterystykę konkursu.

Na początek

Struktura dobrej referencji
W końcu pamiętajmy, że komisja rekrutacyjna ma dziesiątki jeśli nie setki referencji do przeczytania i dlatego należy rekomendację ograniczyć w długości – najlepiej nie więcej niż dwie strony A4 czcionką 12. Za wszelką cenę unikajmy powtórzeń tych samych informacji i oczywiście każdy paragraf musi dotyczyć konkretnej cechy/sytuacji/osiągnięcia. Inaczej nasza referencja będzie brzmieć bardzo nieprofesjonalnie.

Cały tekst powinien być oflankowany rozpoczęciem i zakończeniem. W pierwszym paragrafie koniecznie powinna znaleźć się informacja jak profesor i student się poznali i w jakiej formie i nad jakimi projektami ze sobą pracowali. Ostatni paragraf stanowi oczywiście podsumowanie całej referencji i standardowo można umieścić zdanie "bez zawahania rekomenduję studenta X do waszej szkoły/programu" ('I recommend student X to your school without hesitation.' albo 'I am confident he/she will be a valuable addition to your programme.' lub jakakolwiek sensownie brzmiąca wariacja) oraz zdanie 'if you have any questions concerning student X please do not hesitate to contact me.'.

Powinniśmy używać przymiotników o pozytywnych konotacjach ale zdecydowanie nie infantylizujmy referencji nadużywając superlatywów. Najlepsza referencja to taka kiedy przytoczone przykłady mówią za siebie, choć oczywiście nie przeszkodzi jeśli w paragrafie będzie zdanie lub dwa, które podkreślają wniosek paragrafu (np. paragraf zaczynający się od zdania: „Student X potrafi w krótkim czasie przyswoić duże ilości nowej wiedzy” omówi sytuację gdy w jakimś konkursie rozwiązanie problemu wymagało wiedzy spoza materiału nauczanego na studiach i mimo to konkurs został wygrany).

Na koniec zostawiłem dość oczywistą uwagę: jeżeli w aplikacji znajdują się konkretne pytania to koniecznie należy na nie odpowiedzieć w pierwszej kolejności kierując się powyższymi wskazówkami. Jeśli jeszcze chcemy coś dodać to jedynie pilnujmy żeby referencja nie przekroczyła maksymalnej wielkości. Z mojego doświadczenia jednak większość formularzy aplikacyjnych nie zadaje konkretnych pytań i dlatego zwykle można pisać o cechach studenta, osiągnięciach które nie zmieściły się w reszcie aplikacji lub które zasługują na większą uwagę.

Na początek
Wróć na górę strony